KUR'AN-I KERİM'İN ANA KONULARI
AHLAK
Ahlak Nedir?
Ahlak kelime olarak ‘’huy, mizaç, karakter, tabiat’’ anlamlarına gelmektedir. İnsanın iyi veya kötü olarak vasıflandırmaya yol açan manevi nitelikleri, huyları ve bunların etkisiyle ortaya koyduğu iradeli davranışlarının bütününe de ahlak denir.35 Ahlak kavramı, iyi veya kötü bütün davranışları kapsamakla birlikte dilimizde daha çok iyi ve güzel davranışları nitelemek için kullanılır.
İslam dininin en temel amacı insanı güzel ahlak sahibi kılmaktır. Kur’an-ı Kerim’in birçok ayetinde iman ve amel kelimesi birlikte kullanılır. Bu nedenle Kur’an-ı Kerim, iman ve ibadet konularındaki sorumluluklarımızın yanında ahlaki sorumluklarımızı da bizlere hatırlatır.
Yüce Allah (c.c.) Kur’an-ı Kerim’de “Muhakkak ki Allah adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, kötülüğü ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt verir.” buyurarak iyi ve güzel davranışları emretmiştir.
Ahlak Terimi Hakkında Bilgiler
Tasavvufi-Tasavvuf Terimi Olarak Ahlak:
Arapça, hulk'un çoğuludur. Huylar demektir. Ahlak, insanın manevi seciyesini temyiz eden hususiyetlere denir.
Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji, Mantık Terimi Olarak Ahlak:
1- İnsanların bir toplum içinde uyumlu yaşamaları için kendilerine göre belirledikleri ilkelerin tümüdür.
2- Hem belli bir davranış biçimi hem de kendimiz ve başkalarının eylemleri hakkında verilen yargılardır.
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Terimi Olarak Ahlâk:
1-Bir kişinin iyi veya kötü olarak nitelenmesine sebep olan manevî değerleri, huyları ve bunların tesiri ile ortaya koyduğu davranışların bütünüdür.
2-Bir toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları.
3-Belli bir dönemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan, bireylerin birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen törel davranış kurallarının, yasalarının, ilkelerinin toplamı.
Genel Türkçe Terimi Olarak Ahlak:
Bir toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları; iyi nitelikler, güzel huylar.
Eğitim-Öğretim Terimi Olarak Ahlak:
1. Toplu olarak yaşayan bireylerin uymak zorunda bulundukları eylem ve davranış kurallarına verilen ad.
2. Bir kimsenin içinde yaşadığı toplumsal çevrenin törelerine uyma yetisi.
Sosyal Bilgiler Terimi Olarak Ahlâk:
Toplumun iyi ve doğru kabul edilen davranışları yapmak kötü ve yanlış kabul edilen davranışları yapmamaktır.
Kur’an-ı Kerim Terimi Olarak Ahlak:
Huy, yaratılıştan gelen özellikler, yapı, mizaç, karakter, İnsanın iyi veya kötü olarak vasıflandırılmasına yol açan manevi nitelikleri, huyları ve bunlarınnetkisiyle ortaya koyduğu iradeli davranışlar bütünüdür.
” Ben ancak ahlaki güzellikleri tamamlamak için gönderildim.”
İslamiyette iman ve ibadetlerle birlikte ahlakın da çok önemli
bir yeri vardır. İslam’ın temel amacı insanların inançlı, kulluk
bilincine sahip, güzel ahlaklı bireyler olmasıdır. Bu sebepledir ki
Kur’an-ı Kerim, insanlara iman ve ibadet etmenin yanı sıra güzel
ahlaklı olmayı da emreder.
Yüce kitabımız, model olarak bizlere, “Muhakkak ki sen yüce
bir ahlak üzeresin.” buyurarak övdüğü Sevgili Peygamberimiz
Hz. Muhammed’i (s.a.v.) gösterir.
(Resulüm!) De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece bağışlayıcı ve esirgeyicidir.”
(Âl-i İmrân suresi, 31. ayet.)
Kur’an-ı Kerim, insanı Allah’ın (c.c.) yarattığı üstün ve şerefli bir varlık olarak görür. Ondan, insanın üstünlüğüne yakışan güzel ve faydalı davranışlarda bulunmasını ister. İnsan onuruna yakışmayan söz ve davranışlardan da insanları sakındırır. Nitekim yüce kitabımızda, insanları ahlaklı olmaya yönlendiren birçok öğüt yer almaktadır. Yüce dinimizin öngördüğü ahlaklı insan tipi, Kur’an’ın ortaya koyduğu bu ilke ve öğütlere uygun davranışlar sergileyen kişidir.
İslam ahlakının temeli de Kur’an’a dayanır. Nitekim Hz. Aişe (r.a.), kendisine Resulullah’ın (s.a.v.) ahlakı sorulduğunda “Siz hiç Kur’an okumuyor musunuz? Onun ahlakı Kur’an’dı.” diye cevap vermiştir. Kur’an-ı Kerim, anne ve babaya saygılı olmayı ve iyilik etmeyi, komşularla güzel geçinmeyi, akraba hakkını gözetmeyi, toplumun zayıf kesimlerine iyi davranmayı, muhtaçlara destek olmayı emreder. Örneğin bir ayette şöyle buyrulur: “Allah’a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın; Allah kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez.” Doğru söylemek, dürüst ve güvenilir olmak, emanetleri korumak gibi güzel davranışlar da Kur’an’ın emrettiği ahlaki davranışlardandır. Örneğin Ahzâb suresinde, “Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve doğru söz söyleyin.” buyrularak doğru sözlü olmamız istenir.
İsrâ suresinde de “…Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir.” buyrularak güvenilir bir insan olmamız gerektiği hatırlatılır.
“Kullarıma söyle: (İnsanlara karşı) en güzel sözü söylesinler. Çünkü şeytan aralarını bozar. Çünkü şeytan insanın apaçık bir düşmanıdır.” ayetiyle de insanlarla konuşurken güzel sözlü olmamız istenir.
Kur’an-ı Kerim’de inanç, ibadet ve ahlak yanında muamelatla ilgili ayetler de bulunur.
“Bir de akrabaya, yoksula, yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma. Zira böylesine saçıp savuranlar şeytanların dostlarıdırlar. Şeytan ise Rabb’ine karşı çok nankördür.”
(İsrâ suresi, 26-27. ayetler.)
Kur’an-ı Kerim’de, “O takva sahipleri ki bollukta da darlıkta da Allah için harcarlar; öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah da güzel davranışta bulunanları sever.” buyrularak insanlar bağışlayıcı, cömert ve paylaşımcı olmaya yönlendirilir. “Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun.
Bir topluluğa duyduğunuz kin, sizi adil davranmamaya itmesin. Adaletli olun; bu, Allah korkusuna daha çok yakışan (bir davranış) tır. Allah’a isyandan sakının. Allah yaptıklarınızı hakkıyla bilmektedir.” buyrularak da adaletli olmak, nefsin kötülüklerine kapılıp insanlara zulmetmemek gerektiği belirtilir. Güzel ahlakın toplumda yaygınlaşmasını amaçlayan Kur’an-ı Kerim, bireye ve topluma zarar veren, ahlaklı bir insana yakışmayan yalan, dedikodu, iftira, emanete ihanet gibi bütün kötülükleri de yasaklar. Örneğin bir ayette, “…Yalan sözden sakının.” buyrulur.
Başka bir ayette de insanların arkasından konuşmak ve onlarla alay etmek şöyle yasaklanır: “Arkadan çekiştirmeyi, yüze karşı eğlenmeyi âdet edinen herkesin vay hâline!”
“Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder; hayâsızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.”
(Nahl suresi, 90. ayet.)
Kur’an-ı Kerim’de inanç, ibadet ve ahlak dışında muamelat hükümleri de bulunmaktadır. Yani alışveriş, miras, ticari hayat, evlilik, boşanma; iftira, cana kıyma, hırsızlık vb. suçlara verilecek cezalarla ilgili ayetler de yer almaktadır.
